CHP’li 138 milletvekili 2018’de AYM’ye yine aynı yıl çıkarılan “Anayasada Yapılan Değişikliklere Uyum Sağlanması Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname”ye ilişkin bir dizi iptal başvurusunda bulundu. AYM, CHP’nin iptal başvurularını 7 Aralık 2023’te karara bağlarken, gerekçeli kararını dün Resmi Gazete’den yayımladı.
Gerekçeli kararda en dikkat çeken iptal ise üniversitelerin özerkliğini kaybetmesine neden olan KHK hükümleri oldu. Söz konusu hükümler ile devlet ve vakıf üniversitelerinde rektörlerin ve kurulların cumhurbaşkanınca atanması yasalaştırılmıştı. CHP düzenlemeye yönelik “özerklik ve liyakate aykırılık” gerekçesiyle iptal başvurusunda bulundu. AYM de düzenlemeyi anayasaya aykırılık gerekçesiyle iptal etti. Yüksek mahkeme gerekçesinde söz konusu düzenlemenin “sıkıyönetim ve olağanüstü” haller dışında KHK ile düzenlenemez “kamu hizmetlerine girme hakkına” yönelik düzenleme içerdiğinden anayasaya aykırı olduğunu belirtti. Ayrıca Yüksek Mahkeme, YÖK üyelerinin cumhurbaşkanınca atanmasını da aynı gerekçeyle iptal etti.
YETKİLER GERİ ALINDI
KHK kapsamında, Diyanet’in dini konulardaki en yüksek kurulu olan Din İşleri Yüksek Kurulu’na verilen özel yetkiler de iptal edildi. AYM bu yetkilerin verilmesini “anayasaya aykırılık” gerekçesiyle iptaline hükmetti. Bunun yanı sıra “bir kişinin en fazla iki kez Din İşleri Yüksek Kurulu üyesi olarak atanabilir” ifadesinin kaldırılmasının KHK ile alınamaz karar olduğunu belirterek iptalini kararlaştırdı.
KHK kapsamında Diyanet’e bağlı Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün görev ve yetkilerinde de düzenleme yapılmıştı. Bu düzenlemelerle, müdürlüğün irşat faaliyetlerini “öğrenci yurtları, eğitim kurumları, gençlik merkezleri”nde da yapmasının yolu açıldı. Bununla birlikte müdürlüğün “okuma salonu, aile ve dini rehberlik merkezi, gençlik çalışmaları merkezi açma” yetkisi de tanınmıştı. AYM, söz konusu yetkileri “anayasada yapılan değişikliklere uyum sağlamak amacı taşımaması” gerekçesiyle iptal etti. Söz konusu kararların Resmi Gazete’de yayımlanmasından 12 ay sonra yürürlüğe girmesi kararlaştırıldı.
Öte yandan TRT Genel Müdürü’ne en yüksek devlet memuru aylık ve sözleşme ücreti ödenmesine ilişkin düzenleme de 9 ay sonra yürürlüğe girmek üzere iptal edildi. Ayrıca TRT’nin ihale işlemlerini mevzuat kapsamı dışına çıkaran madde, “Kamudaki taşınmazlar, TRT’ye bedelsiz tahsis edilebilir” düzenlemesi ve TRT’nin “Şirket kurma, satın alma ve ortaklık” düzenlemesi de AYM tarafından iptal edildi.
‘DEVLET İŞLEMEZ HALE GELDİ’
Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) iptal kararları bir yıl sonra yürürlüğe girecek. Peki bu dönemde bürokraside yapılan görevlendirmelerin akıbeti ne olacak? Hukukçu Bülent Yücetürk, AYM’nin iptallerini Cumhuriyet’e değerlendirdi. Yücetürk, cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin 2017’de kabul edildiğini ancak söz konusu KHK ile hukuksal olarak 2018’de uygulamaya girdiğini belirterek şunları kaydetti: “Üzerinden altı yıl geçmesine karşın AYM başvuruyu siyasi iktidarın baskı yüzünden bu zamana dek görüşmedi. AYM, bu kararlarla sistemin hukuka uygun olamadan uygulandığını tescilledi. Bu KHK ile bakanlıklardaki görevlendirmeler düzenlendi. İptallerle bu görevlilerin imzalarının geçerliliği tartışma konusu olmuş oldu. Bu sistem kurumsal yapıların içini boşalttı. Kuvvetler ayrılığını yok etti. Devlet işlemez hale geldi. Bu sistem yüzünden ekonomide, eğitimde ve yargıda krizler yaşıyoruz. AYM kararı bu sistemin yürümediğinin hukuksal dayanağını oluşturmuştur.”
Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Mehmet Uçum’da konuya ilişkin sosyal medya hesabında bir paylaşım yaptı. AYM cumhurbaşkanı’nın rektör atama ve Merkez Bankası başkanını atama/görevden alma yetkisini iptal etmediğini belirten Uçum, “Cumhurbaşkanının yetkileri 3 sayılı CBK’de aynen devam ediyor. Öte yandan cumhurbaşkanının rektör atama yetkisi zaten iptal edilemez. Çünkü yetki anayasadan doğuyor” ifadelerine yer verdi.
