Düşük faiz ekonomi için doğru olsa da durumlara göre değişkenlik gösteren bir parametredir. Yönetilebilir olması da para, enflasyon, kur gibi tüm dengelerin içinde daha da önemlidir.
Çok geçmişe gitmeden 23 Eylül 2021 ekonomide tarihe imza atmış bir gün olarak Türkiye’de uzun yıllar unutulmayacak gibi görünüyor. Başlayan faiz indirimleriyle yükselişe geçen kur ve enflasyonun ardından, düzenlemeye çalışılan bir ekonomiyle 27 sonra baş etmeye çalışırken, o gün, o indirimler yapılmasaydı ne olurdu diye gelin hesaplamalara birlikte bakalım.
Göreve gelmesinin ardından hızla faiz artırımlarına ve para politikasından sadeleşmeye giden Naci Ağbal, yüzde 19’a çıkardığı politika faiz kararının ertesi gecesinden görevden alınmış, yerine de Şahap Kavcıoğlu getirilmişti. Kavcıoğlu, mart ayında göreve geldi, eylül ayında faiz indirimlerine başladı.
23 Eylül 2021’de yüzde 19’dan başlayan indirimler, 23 Şubat 2023’te yüzde 8,5’te sonlandı. Haziran 2023’te göreve gelen Hafize Gaye Erkan ise 6 toplantıda faizleri yüzde 40’a taşıdı.
Eylül 2021’de yüzde 19,58 olan enflasyon, Ekim 2022’de yüzde 85,51 ile zirveye çıkarken, Haziran 2023’te yüzde 40 sınırındaydı.
23 Eylül 2021 gününe 8,64 seviyesinden başlayan dolar/TL, 20 Aralık 2021’de 18,40’a çıktı. Haziran 2023’e 20 liradan başlayan dolar kuru, 28,93 seviyesinde bulunuyor. Ardından milyarca rezerv, KKM yükü de bıraktığını anlatmaya gerek yok.
Tüm bunlar olmasaydı ne olurdu kısmına da Alaattin Aktaş’ın hesaplamalarından bakalım.
Faiz indirimleri öncesinde de sorunların olduğunu ancak bir şekilde rayında giden ekonomide, büyük bir vatandaş kesiminin zor girdiğini hatırlatan Aktaş, Eylül’den bir ay önceye dönerek Ağustos 2021’deki üç gösterge üzerinden gidiyor.
Bu üç gösterge, dolar kuru, benzin ve motorin fiyatı oluyor.
Ağustos 2021’den bu yana 27 ay geçerken, önceki 27 ayda (Mayıs 2019-Ağustos 2021) arasında enflasyondaki artış yüzde 36 olurken, sonraki 27 ayda (Eylül 2021-Kasım 2023) arasında da yüzde 221 oranında oluyor.
Dolar/TL, önceki 27 ayda yüzde 40 artarken, “sonraki 27 ayda da aynı oranda artmış olsaydı günümüzde 11,89 – 12 seviyesinde olurdu” diyor Aktaş. Ancak bugün 29 liraya yaklaştı ve yüzde 237 oranında yükseldi.
Benzin ve motorine bakıldığında, aradaki jeopolitik gerginlikleri de unutmadan, fiyattaki etkenlerin “kar marjları, vergiler ve döviz kuru” olduğunu da hatırlayarak, döviz kurundaki Ağustos 2021 öncesi yüzde 40 artışla orantılı olsa bugün benzin 35 TL değil 13 lira, motorin 38 TL değil 15 lira olacaktı.
İtalya Cenova borsasından aldığımız fiyatlara göre Ağustos 2021 sonrası 27 ayda benzin yüzde 15, motorin yüzde 44 artarken, yurt içinde perakende satış fiyatlarının benzinde yüzde 289, motorinde 385 arttığını görüyoruz.
Artışların gösterildiği grafikler de burada.
Kaynak: Faizle oynamasaydık dolar 12, benzin 13, motorin 15 liraydı
Siz bu fiyatları ve artışları nasıl buldunuz?
